Sıkı Denetlenen Trenler, kara mizahı, ayrıntıya önem atfedişi, mahcup ve şefkatli hümanizmiyle Çek Yeni Dalgası’nın ideal bir örneği olarak çıkar karşımıza. Jiri Menzel’in bu ilk uzun metrajlı filmi, tıpkı önceki filmlerinin çoğunda olduğu gibi, Çek romancı Bohumil Hrabal’ın metinlerinden uyarlamadır. Senaryoyu da beraber yazan bu ikilinin ilişkisi oldukça yakın ve dostanedir: Menzel, aldığı En iyi Yabancı Film Oscarı’nı tümüyle yazara atfederken, Hrabal’sa filmi, kendi orijinal metninden daha çok sevdiğini söyler.Utangaç, hassas genç bir delikanlının duygusal eğitiminin anlatıldığı hikâyenin ana damarını trenler oluşturur. Milo (iri gözleri, meraklı bakışlarıyla Buster Keaton’ı anımsatan Vaclav Neckar’ın canlandırdığı karakter) "tek bir yerde durmasını sağlayan ve ağır işlerden uzak tutan" yeni üniformasından, istasyon bekçiliği işinden gurur duyar. Ancak tatlı bir biletçi kıza tutkuyla âşık Milo, kendisini ona yaklaşmaktan alıkoyan çekingenliğinden ötürü umutsuzluk içindedir. Rol-modeli, alaycı ve uslanmaz kadın delisi Hubi-ka’ysa (Josef Somr), vaktini çaktırmadan kuralları delmeye ve karşısına çıkan her dişi yaratığı avlamaya ayırır.Şimdilerde aldatıcı bir biçimde işleniyor olsa da bu tema, hikâye, 2. Dünya Savaşı’nın son yıllarında durgun bir tren istasyonunda geçiyor olmasaydı, pek de ilginç olmazdı. Kaç yıldır devam ettiği halde önceleri pek de umursanmayan savaş, kademe kademe her şeye gölge etmeye, Milo’nun hikâyesine de trajedi ve karmaşıklık katmaya başlar. O güne kadar Çek sinemasınca işgal kuvvetlerine karşı kahramanca bir mücadele olarak çözümlenen bu dönem, filmde dolaylı ve ironik bir açıdan ele alınır. "Çoğu film, bilinçli bilinçsiz, savaşı çekici kılar," diyen Menzel’in amacı abartılı savaş mitini yapıçözüme uğratmaktır. Trenlerin kahramanlıklarla ilgisi yoktur: Hubi-ka’nın asıl derdi Direniş mücadelesine katkı vermek filan değil, cinsel arzularını tatmin etmekken, Milo’ysa tesadüfen oradadır. Ayrıca kimse de şeytanlaştırılmamıştır filmde: Evinden uzak kalmış, zihnen kayıp bir grup Alman askerinin yaptığı iş, faşist köpeklere destek vermek değil, bir tren dolusu güzel hemşireyi bakışlarıyla kesmektir. Çek Nazi işbirlikçisi Counselor Zednicek’se (Vlastimil Brodsly), cani bir yaratıktan ziyade, kendisine eşlik eden alaycı, Wagner gösterişçiliğini tiye alan müziğiyle, bir budaladan başka bir şey değildir. Çekoslovakya üzerindeki Sovyet hakimiyetine çok ciddi yer verilmiş değildir gerçi ama, o dönemde filmi izleyen yerli sinemaseverlerin böyle bir çıkarsama yapmış olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz.İtaatsizlik göstergesi gülümsemesi ve saygısızlık belirtisi sessizliğiyle Çek zekâsını kendisinde cisimleştiren İyi Asker Svejk karakterinin etkisi, asla, Wehrmacht’ın sınırlardan geri çekilişimi zafer göstergesi parlak bir taktik ürünü olarak yorumlayan Zednicek’e, istasyon personelinin ifadesiz suratlarla karşılık vermesi kadar şiddetli değildir. Aynen Hasek’in klasik romanı gibi Sıkı Denetlenen Trenler de güldürü, trajedi ve maskaralığı erotizmle taşlamayı; doğallıkla absürdlüğü hayli nefret uyandırıcı bir tuhaflıkla, büyüleyici bir biçimde birbirine karıştırır. Hrabal sağ olsun;...

Fransız animasyoncu René Laloux imzalı başyapıt, iki farklı tür arasındaki ezeli mücadeleyi anlatıyor. Dev yaratıklar ve küçük 'insansılar' arasındaki mücadele, içerdiği etkileyici fantastik unsurlara rağmen son derece tanıdık geliyor. Laloux ve senarist arkadaşları, 70'lerin politik iklimini çok iyi yansıtan bu filmde, sınıf mücadelesine dair düşüncelerini paylaşıyorlar aslında. 70'lerin en başarılı animasyon filmlerinden biri olduğunu özellikle belirtmek gerek. Saykodelik teknikleri, bilinçaltına işleyen müzikleri ve müthiş detaylar ve göndermeler içeren senaryosuyla ölümsüz bir klasik.

Nazi işgali altındaki Çekoslovakya'da ufak bir kasabada, yaşlı, dul bir Yahudi kadına ait olan bir dükkan vardır. Rafları kutularla doludur; oysa savaş ve kıtlık kutuların içini çoktan boşaltmıştır. Günün birinde, kasabanın yerli faşist lideri, kayınbiraderi olan içe dönük, yoksul bir marangozu, dükkanı denetleyip karına el koymak üzere Yahudi kadının başına üstün ırktan denetçi yapar. Olup bitenleri anlayamamanın verdiği şaşkınlık içindeki kadın ile gerçeği sezen, ama siyasal gelişmelere omuz silkmekle yetinen marangoz arasındaki garip ilişki böyle başlar.Sağlayacağı maddi çıkar karşısında faşizmin aracı olmayı göze alan marangoz, ana caddedeki dükkanı ve dükkanın sahibi yarı sağır, yaşlı kadını tanıdıkça, kendisini yepyeni bir çatışmanın içinde bulur. Günlerini kadının eski mobilyalarını onarmakla ya da becerebildiği ölçüde ona yardım etmekle geçiren yoksul küçük adam, kadının saf ve doğal evreniyle faşizmin kendisini boyun eğmeye zorladığı yeni düzen arasında kaçınamadığı bir sorgulamaya sürüklenir. Faşist bir düzende olaylar geliştikçe sıradan insan için başkaları ile kendisi arasındaki çelişmeler de keskinleşir.

Çek rönesansının belki de son kayda değer filmlerinden biri olan ve yönetmen Milos Forman ile senaryo yazarlarından Passer'i gönüllü sürgüne zorlayan politik önlemlerden önce çekilen Koşun İtfayeciler, şirin bir komedi. Film daha büyük toplumsal ve politik sorunları sorgulamak için yerel bir olayı konu edinir: emeklilik balosu ve güzellik yarışması. İtfaiye ekibinin kansere yakalanan 86 yaşındaki emekli şefine emeklilik hediyesi olarak törenle bir itfaiyeci baltası verilecektir. Yaşlı adam, etrafında dönen kargaşanın içinde çaresizce oturmaktadır. Düzenlenen güzellik yarışması fiyaskoyla sonuçlanır. Ama bir yangın alarmıyla gerilim yok olur ve itfaiyeciler eğlenceden koparak yaşlı bir adamın evinde çıkan yangına müdahale etmeye koşarlar. Ne yazık ki işler hiç de yolunda gitmeyecektir.

Frantisek Vlâcil’in, 18. yüzyıl Bohemya ormanlarında geçen, iddialı ve çok katmanlı ortaçağ epiğinin teması, paganizmden Hıristiyanlığa geçiştir. Filmde, masum, manastıra bağlı klan liderinin önder kızının (Magda Vâsâryovâ), vahşi pagan savaşçısı Mikolos Kozlik’e (Frantisek Veleck) esir düşüşü ve cinsel sömürüye maruz kalışı anlatılır.Tamamlanması altı yıl süren, sembollere ve metaforlara vurgu yapan, hemen hemen üç saatlik eksiltili bir anlatıdır Marketa Lazarov. Vizyona girdiği ilk günden itibaren birçok dergi tarafından "afallatıcı bir iş, sıradan ticari sinemaya benzemeyen bir film" olarak tanıtılarak hak ettiği değeri de gördü. Savaş öncesi avangard romana dayanan ve Carl Theodor Dreyer, Akira Kurosawa ve Ingmar Bergman görselini anımsatan bu siyah-beyaz Gotik başyapıt, 1988 yılında, ülkedeki eleştirmenler ve sanayi önderlerinin bir araya geldiği bir panelde tüm zamanların en iyi Çek filmi seçilmişti. Şiirsel lirizmi ve tarihi filmleriyle tanınan Vlacil (1961’de çektiği The Devil’s Trap, karşı-Reform sürecini anlatırken, 1967 yapımı Vallery of the Bees’deki Çek kahramansa Tötonik bir şövalyedir), bu filmde aksiyon yüklü yüzeysel bir macera anlatımı yerine, sinematografisinden ve hikâyenin geçtiği dönemin tarihsel gerçekliklerinden hiç sapmadan, atalarının psikolojik ve tinsel dünyalarını derinlemesine çözümler. Bu yüzden Marketa Lazarov bir ahir zaman kâbusu gibidir: türünü ya da korku uyandırma sebebini sınıflandırmayacağımız bir sinematik şiirdir.

Son icadını tamamlamakta kaynak sıkıntısı çeken büyük alim Profesör Roch ve asistanı Mühendis Hart kendilerini, dünyayı fethetmek için icatlarından istifade etmek isteyen Kont Artigas ve korsanları arasında bulurlar.

Çek sinemasının belki de gelmiş geçmiş en büyük ismi olan Milos Forman'dan bir ilk dönem başyapıtı. İşçi sınıfından bir genç kadın olan Andula, yaşadığı Çek kasabasında, Prag'dan gelen bir müzik grubunun elamanlarından Milda ile yatıyor. Şanslıdır, çünkü bu küçük fabrika kasabasında, bir erkek başına on altı kadın düşmektedir. Fakat yakışıklı piyanistin, evlenme heveslisi güzel kızlardan faydalanan adamlardan olduğu ortaya çıkar.