Aydınlık, sükunetli bir berber dükkanında tuhaf bir öfke.“Derdi ne olacak… Hepimizin derdi aynı. O da hem burada olmak istiyor, hem çok uzakta…”“Neresiymiş o çok uzak?”Ümit Ünal ’80 sonrası Türk sinemasındaki yön kaybedişin ortasına doğmuş, o dönemden bugüne üç kuşakla çalışmış, koca bir devinime tanıklık etmiş bir sinemacı. Buna rağmen Yönetmen titrinde uzun sure karşımıza çıkan bir isim değil. Mezun olduktan bir sene sonra ödüllenen, akabinde filme çekilen senaryosu “Teyzem” den bu yana onlarca senaryo, ayrıca romanlar, hikayeler… Fakat 2001 senesine kadar uzun metraj yönetmemiş. Her zaman görmediğimiz, ama varlığını bildiğimiz bir hikaye anlatıcısı gibi, ‘hem burada, hem çok uzakta.’Gölgesizler, Ümit Ünal ‘ın dördüncü filmi. Hasan Ali Toptaş ‘ın 1994 Yunus Nadi Ödülü sahibi romanı ile aynı adı taşıyor. Dupduru görselliğine karşın, soru işaretleriyle süren, içine kapalı bir film. Oyuncular tanıdık, mekanlara aşinasınız ama sanki diyaloglar oyunu zorluyor, bir köy var ama aksan yok. Bir başka yerde bir esnaf dükkanı, içinde karmaşık şeyler söyleyen insanlar. Alışık değilsiniz, tereddüttesiniz.İki yol var: Filmin kendisini anlatmasını, size bir şeyler sunmasını beklemek (ki nafile) ya da işaretlerin izini sürmek, filmin size, sizin ona katılmanıza izin vermek. O vakit anlaşılıyor ki Gölgesizler salt seyre sunulan bir anlatı değil, var olmak üzerine bir mütalaa. Hepimizi rahatsız eden, ezen, varlığımızdan çalan onca şey üzerine bir arayışın yansıması. Sanki bu hikayenin sorularını sorması ve sordurması gerekiyormuş, bir yazar ve bir senarist yönetmen de elinden tutup aramıza çıkarmışlar onu.Ne kadar varız? Ne yaparsak? Görününce var mıyız? Yoksa iz bırakınca mı?Görünüyoruz, yukarıda ışık da var, ama gölgemiz yok örneğin. Var mıyız o zaman?VARLIK VE YOKLUKGölgesizler ‘de bu sorgulayış, birbirine geçişi olan iki boyut ile yürür: Biri günümüz dünyası, diğeri zihinde. Kimi izleyiciler buna paralel evrenler demiştir, ne var ki iki dünyada aynı anda yaşayan karakterler yoktur. Belirtildiği gibi, kişilerden bazıları bir boyuttan diğerine geçer.Bu iki boyutu Dış Katman ve İç Katman olarak tanımlamak yerinde olur.Dış katmanda, Yazar olduğunu bilmediğimiz sakin bir yabancı, İstanbul ‘da bir berber dükkanında oturmuş sırasını beklemektedir. Etrafında merakını celbeden resimler görür. Kimi müşteriler değişik durumlar yaratır. Şaşırır, sorular sorar. Sessizlik, belirsizlik, bir şey anlatmayan yanıtlar… Çırak çıkıp kaybolur, ardından da berber. Yabancı dönmelerini bekler, bekler, gece olunca dükkandan çıkar. Dolaşır, bir yerde çay içer, evine sabah döner, romanını bitirir. Bunlar olurken arada bambaşka bir hikayeyi de bölüm bölüm izleriz, ve o hikayeyle burada olanların bir ilgisi yoktur. Sabah olup romanının bitmesiyle anlarız ki, Yazar ‘ın dün akşam gördüğü tüm resimler, simgeler, bir İç katmandan bu yaşama ulaşan ipuçlarıdır. Berber, çırağı, müşteriler Nuri ve Postacı bu...

Fareli Köyün Kavalcısı, Pamuk Prenses, Külkedisi, Uyuyan Güzel ve Kırmızı Başlıklı Kız… Bu hikâyelerin “İstanbul”dan anlatıldığı masallara şahit oluruz bu filmde. Yücel Yolcu, Ömür Atay, Ümit Ünal, Selim Demirdelen ve Kudret Sabancı’nın yönettiği filmde, farklı görünse de birbiriyle iç içe geçmiş 5 farklı hikâye anlatılır. Bu hikâyeler İstanbul’un karanlığına gizlenmiş “peri masalları” dır. Öyle ki bu masallar, bir Çingene klarnetçiyi Fareli Köyün Kavalcısı’na dönüştürür. Kırmızı Şapkalı Kız bir mafya kuryesidir. Sindirella ise talihsiz bir fahişe. Katilinden kaçan dünya güzeli bir prenses Beyoğlu ormanında 8. cüceyle karşılaşır. İstanbul bataklığına yeni gelmiş bir Kürt genci Uyuyan Güzel ile tanışır. Altan Erkekli, Nejat İşler, Erkan Can gibi önemli isimlerin yer aldığı filmin müzikleri Gökhan Kırdar imzalıdır.

Cemal, Akhisarda babası ile aynı evde yaşayan ve aynı berber dükkanında çalışan genç bir adamdır. Herkesin birbirini tanıdığı bu kasabada, gayet sıradan gibi görünen insanların bazı olağanüstü güçleri vardır. Ama hiçbiri süper kahraman değildir, bilakis sıradan problemleri olan, sıradan insanlardır.

1999 yılına dönüyoruz. 3 ayrı görsel ve kültürel atmosferde geçen, birbirine dolanmış iki ayrı öykünün bileşkesi bu. Göremeli futbolcu Şeytan Rıdvan ile İstanbullu Hayalet Cevherin tek ortak yanı vardır; birlikte yaptıkları askerlik. Güneydoğuda birlikte savaşmış, silah arkadaşlığı yapmışlardır. Rıdvanın da, Cevherin de askerden sonrası için farklı hayalleri vardır. Farklı toplumsal değerlerin, folklorun bu iki Türkiyeli insanı da hayatın içine dönerler dönmesine, ama artık aynı insanlar değildir onlar: Mayın tarlasında bacağını kaybetmiş olan Rıdvan, Göremedeki futbol sahasına ancak boynu bükük çıkacaktır. İstanbuldaki karmaşaya artık sağ kulağı olmadan gelen Cevheri ise yine büyük bir üzüntü beklemektedir: Depremde göçük altında kalan babasının acı anısı...

Gece bitmek bilmez. Anadolu’nun bozkırında saatlerdir süren bir cinayet soruşturması herkesi yormuştur. Savcı, komiser, jandarma ve doktordan oluşan bir ekip, Kenan’la Ramazan’ın gömdüğü cesedi aramaktadır. Kenan, Yaşar’ı gömerken sarhoş olduğunu, yalnızca top gibi bir ağacı ve bir çeşmeyi hatırladığını söylemiştir. Ceset ya o tepenin ardındadır, ya bu tepenin… Engebeli, yılankavi yolların sırtında iş uzadıkça uzar. Araba farlarının titrek ışığında kuru otlar savrulur, gölgeler büyür, karanlık adım adım koyulaşır. Arap Ali, doktora yaklaşıp “Çoluk çocuk sahibi olunca anlatacak bir hikâyen olur. Fena mı?” der. “Bir zamanlar Anadolu’da, dersin, ücra bir yerde görev yaparken işte başımdan böyle böyle olaylar geçti dersin. Anlatırsın yani masal gibi.”